TUNG TUNG DA DÁ - VŨ ĐIỆU DÂNG TRỜI

Từ bao đời nay, người Cơ Tu ở phía Tây đại ngàn xứ Quảng đã gìn giữ cho dân tộc mình một kho tàng văn hóa vô cùng phong phú và đặc sắc. Trong đó, điệu múa tập thể "Tung tung Da dá" (Vũ điệu dâng trời) là một biểu trưng văn hóa phản ánh đậm nét đời sống, tinh thần của đồng bào Cơ Tu trong bức ảnh văn hóa cộng đồng các dân tộc Việt Nam. 

Tung Tung Da Da là một công trình nghệ thuật được gọt dũa, chắt lọc công phu, vừa cổ kính thiêng liêng nhưng cũng rất hiện đại, sống động. Cùng với các thể loại nghệ thuật dân gian truyền thống khác như ba – bóoch (dân ca Cơ Tu), bh – nóoch (hát lý), pr – ma (nói lý), các điệu dân ca, dân vũ, điệu múa cần được gìn giữ và phát triển trong cộng đồng của người Cơ Tu nói riêng cũng như trong kho tàng văn hóa phi vật thể của cộng đồng các dân tộc Việt Nam nói chung. Sản phẩm tinh thần này có giá trị lịch sử, văn hóa cao và là niềm tự hào của đồng bào Cơ Tu. Không một người Cơ Tu nào ở khu vực Quảng Nam, Đà Nẵng hay Thừa Thiên Huế xa lạ với điệu múa này, bởi nó luôn gắn bó với cộng đồng, xuất hiện trong các sinh hoạt cộng đồng và các lễ hội lớn của người Cơ Tu như lễ hội đâm trâu, lễ hội mừng lúa mới, lễ hội dựng làng, dựng nhà Gươl...góp phần xây dựng nền văn hóa Việt đậm đà bản sắc dân tộc trong thời kì mới. Người Cơ Tu trân trọng và luôn ý thức việc gìn giữ và phát huy loại hình nghệ thuật này.

Già làng A Lăng Đợi, với vai trò là người đi đầu, dẫn dắt đoàn múa cồng chiêng trong các dịp lễ hội, cho biết: “từ hồi 20 tuổi, tôi đã theo cha, ông nội và nhiều nghệ nhân trong làng cùng đánh chiêng, hát múa điệu Tâng tung Da dá. Với mong muốn bảo tồn, gìn giữ những giá trị của văn hóa Cơ Tu, tôi mang theo bao gửi gắm thả hồn vào điệu múa Tung tung - Da dá. Mỗi khi giai điệu vang lên, cũng là lúc tôi cảm nhận được sức lan tỏa các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Cơ Tu.”

Theo tiếng Cơ Tu, từ “Tung tung” có nghĩa là vươn cao, mạnh mẽ và vững chãi hơn nữa. Đây cũng chính là khát vọng chinh phục vũ trụ và mong muốn con người có một cuộc sống tốt đẹp hơn. Điệu Tung tung dành cho nam thanh niên khỏe mạnh, thể hiện điệu múa nhộn nhịp, mạnh mẽ và hùng dũng. Còn từ “Da dá” có nghĩa là thẳng hàng, nhịp điệu mang khát vọng của ý nghĩa tâm linh là đón đợi ơn trời đất. 

Hiện nay, Tung tung Da dá được gìn giữ và bảo tồn khi điệu múa này dần trở thành một sản phẩm văn hóa đặc trưng của dân tộc miền núi để phục vụ du lịch, góp phần cải thiện sinh kế cho đồng bào dân tộc Cơ Tu, phát triển kinh tế - xã hội vùng cao tỉnh Quảng Nam.

Hằng đêm, tại Khu du lịch sinh thái Cổng Trời Đông Giang, từng giai điệu hòa cùng nhịp bước chân của những chàng trai, cô gái hóa thân thành linh hồn của rừng. Anh A Lăng Chước, một người dân Cơ Tu địa phương tham gia biểu diễn tại khu du lịch bày tỏ: “chúng tôi sinh ra và lớn lên với núi rừng, dù cuộc sống có khó khăn vất vả bao nhiêu, thì đến mùa lễ hội, khi tiếng trống, tiếng chiêng nổi cũng là lúc những đôi chân, những trái tim bắt nhịp. Tôi rất vui và tự hào khi được biểu diễn điệu múa của quê hương mình ở một khu du lịch lớn như thế này.”

Từ tháng 7/2022, tại KDL sinh thái Cổng Trời Đông Giang, điệu múa này đã chính thức trở thành một hoạt động thường niên nhằm phục vụ du khách, góp phần gìn giữ, quảng bá nét đẹp văn hóa của đồng bào Cơ Tu sống ở vùng núi rừng Trường Sơn. Chị Lê Thị Minh Hòa, du khách đến từ Nghệ An tỏ ra rất thích thú khi được trải nghiệm vũ điệu này.

"Trước khu vực quảng trường, khi chiêng trống bắt đầu vang lên, những người đàn ông Cơ Tu trong trang phục thổ cẩm, chân đi trần, tay nắm chắc khiên và cây giáo, vừa bước tới vừa hú bắt chước tiếng vọng thiên nhiên hoang dã thể hiện sức mạnh hùng dũng và phóng khoáng. Tiếp đó, những người phụ nữ trong trang phục váy thổ cẩm nhiều sắc màu, hoa văn, cổ đeo vòng cườm sẽ hòa vào đoàn. Đặc biệt, khi múa đôi mắt họ luôn nhìn thẳng, miệng cười, chân đi đất nhón gót chân xoay tròn theo ngược chiều kim đồng hồ." Chị Hòa chia sẻ trải nghiệm. 

“Hướng đi chung của vòng múa sẽ di chuyển từ trái sang phải, từng người tự quay vòng tròn quanh mình theo chiều ngược kim đồng hồ, chân nhún nhẹ nhàng nhằm hướng khát vọng xây dựng cuộc sống hạnh phúc, ấm no” – Nhà nghiên cứu văn hóa Bh’riu Liếc giải thích thêm về điệu múa.

Những du khách đến tham quan và lưu trú tại Cổng Trời Đông Giang sẽ có dịp cùng được khoác lên người trang phục thổ cẩm, và hòa mình vào giai điệu Tung tung Da dá.

Tung tung Da dá là vũ điệu uyển chuyển như cây lau trước gió, như dòng suối mượt mà uốn quanh. Sự hòa hợp của điệu múa này giữa người nam và người nữ đã tạo nên một tổng thể sinh động giữa bao la đại ngàn. Vòng tròn nam nữ thanh niên di chuyển nhịp nhàng sinh động hòa cùng âm thanh cồng chiêng và các loại nhạc cụ truyền thống khác luôn ngân dài tan vào vũ trụ như một lời nguyện cầu của người Cơ Tu muốn gửi gắm đến đấng thần linh và tổ tiên. 

Múa Tung tung Da dá là tuyệt tác, là tâm hồn và là biểu tượng của văn hoá truyền thống Cơ Tu. Người Cơ Tu có niềm tin rằng, thần đất, thần sông cho họ cái ăn và Giàng nghĩa là trời cho họ cái nghĩ, cái tin vào sức mạnh để vượt qua, sống mạnh mẽ với nắng gió và núi rừng Trường Sơn hùng vĩ, do vậy, Tung tung da dá sẽ luôn sống mãi trong văn hóa cộng đồng của họ.